-
1 артык әйбер
= артык нәрсә1) ли́шнее, изли́шек2) избы́ток -
2 артык нәрсә
-
3 артык
1. нареч.1) сли́шком, чересчу́р (малый размер, мелкий предмет, тонкая стена, узкий проход, слабый ребёнок); изли́шнеартык йомшак күңелле — сли́шком до́брый
артык кызу бару — е́хать чересчу́р бы́стро
2) сли́шком, чрезме́рно, непоме́рно, чересчу́р (длинный шест, большой камень, глубокий колодец, толстый человек, громкий голос)3) сугу́бо (ответственное поручение, щепетильная тема, опасный участок, интимный тон); сли́шком, чересчу́р; сверх-артык гади кыяфәт — сли́шком проста́я вне́шность
артык киеренке хәл — сугу́бо напряжённая обстано́вка; сверхнапряжённая ситуа́ция
артык катлаулы мәсьәлә — сверхсло́жный вопро́с
4) ( при отрицании) сли́шком (чересчу́р, си́льно, изли́шне, осо́бенно, о́чень, о́чень-то) не..; не так что́быартык мавыкма — сли́шком не увлека́йся; не о́чень (о́чень-то) увлека́йся
артык матур түгел — не о́чень (так что́бы) краси́вый
артык тырышканы күренми — не ви́дно, что́бы он осо́бенно стара́лся
5) выражает чрезмерность, излишество действия, состояния и переводится приставкой пере-артык алу — перебира́ть/перебра́ть (что, чего) (товаров на складе)
артык ашау — перееда́ть/перее́сть || перееда́ние
артык җитештерү экон. — перепроизво́дство
артык йоклау — пересыпа́ть || пересыпа́ние
артык йөрү — перегу́ливать/перегуля́ть
артык кипкән — перезре́лый, переспе́лый ( о ягодах)
артык көчәнү — перенапряга́ться/перенапря́чься || перенапряже́ние
артык салу — перекла́дывать/переложи́ть (сахару в чай, соли в суп); пересы́пать/пересыпа́ть ( сахарного песку в чай) || перекла́дывание, пересыпа́ние
артык тозлау — переса́ливать/пересоли́ть || переса́ливание
артык төяү — перегружа́ть/перегрузи́ть || перегру́зка
артык түләү — перепла́чивать/ переплати́ть || перепла́чивание, перепла́та
артык эшләү — перераба́тывать/ перерабо́тать
6) разг. с переносом ударения на последующее сл. бо́льше (не упоминать кого, что, не приходить куда, не задерживать кого)артык бер көнгә дә калмыйбыз — ни на (оди́н) день бо́льше не остаёмся
7) с переносом ударения на последующее сл. ли́шний разартык (артыгын) бөгелергә дә иренә — ему́ лень да́же нагну́ться ли́шний раз
8) в знач. сравн. ст., обычно после исх. п. или сл. карагандаа) бо́льше, побо́льшеул миннән (миңа караганда) артык күргән — он повида́л бо́льше меня́ (моего́; чем я)
б) бо́льше, побо́льше, лу́чше, полу́чшеул миннән артык белә — он зна́ет лу́чше меня́ (чем я)
в) бо́льше, бо́лее, вы́шеун сумнан артык түләмә — бо́льше десяти́ рубле́й не плати́
г) бо́льше, побо́льше, до́льше, подо́льшебер тәүлектән артык барасы — е́хать бо́льше (до́льше) су́ток; е́хать су́тки с ли́шним
д) да́льше, пода́льше2. прил.ярты метрга артык сикерү — пры́гнуть на полме́тра да́льше
1) ли́шний (экземпляр новой книги, билет в театр, вес чего, кого, костюм) || ли́шнее; изли́шек, изли́шки ( чего)артык игенне дәүләткә сату — продава́ть изли́шек (изли́шки) хле́ба (ли́шний хлеб) госуда́рству
артык маллары юк — у них нет ли́шнего скота́
артык вакытны ничек файдалану — как испо́льзовать ли́шнее вре́мя (избы́ток вре́мени)
2) избы́точный, изли́шний, ли́шний; изли́шек, изли́шки, избы́ток (чего-л.)туфрактагы артык дым — избы́точная вла́га в по́чве; избы́ток вла́ги в по́чве
артык энергияне кая куярга? — куда́ дева́ть эне́ргию (изли́шек эне́ргии)?
артык яктылык зарарлы — изли́шняя освещённость вредна́
3) изли́шний, ли́шний ( риск), сугу́быйартык мәшәкать — ли́шние хло́поты
артык сакчыллык — сугу́бая осторо́жность
артык таләпчәнлек — изли́шняя тре́бовательность
артык тыйнаклык — изли́шняя (сугу́бая) скро́мность
4) с ударением на последующем слове осо́бый, осо́бенный, осо́бо значи́тельный (ва́жный, заме́тный)артык үзгәрешләр булмады — осо́бых измене́ний не́ было
артык хәзерлек кирәкми аңа — осо́бенной подгото́вленности для э́того не тре́буется
5) в знач. сущ. артыгыа) ли́шнееартыгы кирәкми — ли́шнего (ли́шнее) не ну́жно
артыгын сөйләмәс ул — он не ска́жет ли́шнего
б) бо́льшеекөчемнән килгәнен эшләдем, артыгын булдыра алмыйм — что под си́лу, то сде́лал, а на бо́льшее я не спосо́бен
•- артык алга китү
- артык әйбер
- артык нәрсә
- артык дәрәҗәдә
- артык күп
- артык күтәрү
- артык түгел
- артык язу••артыгын ычкындыру — прогова́риваться/проговори́ться, огова́риваться/оговори́ться, обмо́лвиться; проболта́ться, проболта́ть (ли́шнее)
артык бөгү — перегиба́ть (перегну́ть) (па́лку) || переги́б
артык йөк — (ли́шняя) обу́за, балла́ст
артык кашык — тж. ирон. ли́шний рот (едо́к) (о нелюбимом иждивенце в семье, нетрудоспособном члене семьи и т. п.)
артык тамак — ирон. ли́шний рот (о людях, животных и т. п.)
артык колак — ирон. ли́шние у́ши; ли́шний
артык күз — ирон. ли́шний (глаз), ли́шние глаза́
- артык күрүартык та, ким дә түгел — книжн. не бо́льше (и), не ме́ньше
- артыкка китү
См. также в других словарях:
сагыз — (САГЫЗЛАНУ) – 1. Ылыслы үсемлекләрдә: агып чыккач куера торган, ябышучан сузылучан, исле, үзле сыекча. Шуны кайнатып ясаган һәм чәйнәү өчен кулланыла торган пластик әйбер 2. Чәйнәү өчен йомшак резинга тәмләткечләр кушып ясала торган әйбер 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
азу — I. 1. Азгынлыкка, бозыклыкка бирелү, әхлаксызлану 2. Узыну, артык ирек алу. Артыгын уйнау, шаяру, шуклану, тәртипсезләнү, азыну. Ярсып китү, җилкенү, тынычлыгын югалту (күңел тур.) 3. Начарлану, көчәеп китү (авыру, яра тур.) 4. Хайваннарда, нәсел … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җен — I. и. 1. Хорафатлар буенча: кешеләргә явызлык эшләүче, үзе яратканнарга ярдәм итүче, табигатьтән өстен явыз зат 2. күч. Нәрсә белән дә булса алдый, мавыктыра торган әйбер, көч, хис символы шундый бер җене бар язның: кинәт исертеп ташлый 3. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
каеру — 1. Беркетелгән, ныгытылган нәрсәне икенче бер әйбер ярдәмендә урыныннан куптару, чыгару. Әйбернең бер башын яки ягын кире якка юнәлтү, бору 2. Аяк, кул, баш һ. б. ны нормаль булмаган торышка китереп бору, имгәтү 3. Зур күләмле итеп актару,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
как — и. I. Җиләк җимешне изеп, юка гына җәеп кояшта киптереп ясалган әчкелтем чәй ашамлыгы. диал. Повидло. КАК КОЮ – Как ясау. II. КАК – с. 1. Коры, корыган; артык нык кипкән 2. Әйбер җәелмәгән, каты. и. Шундый урын 3. күч. Бик ябык, коры сөяккә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өстенлек — 1. Кемне яки нәрсәне берәр уңай яктан аерып тора торган үзлек. Югарылык, башкалардан югары булу, өстен булу 2. Берәр күренешнең яки әйбернең башкалары белән чагыштырганда артык, күп булуы, өстен булуы 3. Берәр әйбер яки зат ирешкән яисә аларга… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыбызгы — и. 1. Эченнән һава өреп үткәргәндә сызгыру тавышы чыгара торган әйбер, җайланма 2. Сыбызгыдан чыккан тавыш беренче сыбызгыдан соң ук йөгереп китү 3. күч. Артык күп чәрелдәүче такылдык кеше тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төчү — ф. 1. Төче (1 4,6) хәлгә килү; төчеләнү (1) 2. Күңел болгатырлык дәрәҗәдә сасу, сөрсү, тынчу 3. күч. Кирәгеннән артык кабатланып, кешеләрнең күңелләрен кайтару төчеп беткән вәгазьләр 4. Гел төче әйбер ашаганга, аннан күңел кайту, тозлырак, ачырак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урта — и. 1. Нәр. б. кырыйларыннан, очларыннан азмы күпме тигез ераклыктагы урын; нәрсәнең дә булса үзәге. с. Кырыйлардан бертигез ераклыктагы ике нокта, сызык, әйбер арасына урнашкан 2. Нин. б. вакытның башы белән азагы арасындагы өлеше. Нәр. б.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
